اگزما (Eczema) یک بیماری پوستی است که میتواند ریشهی ژنتیکی هم داشته باشد. در این نوع از بیماری، پوست دچار خارش، سوزش، التهاب و قرمزی میشود. علت این بیماری به طور قطع معلوم نیست، ولی این بیماری در افرادی که آلرژی دارند بیشتر دیده میشود. همه افراد و در هر سنی امکان ابتلا به اگزما را دارند؛ ولی دوره شناخته شده این بیماری بیشتر در ۵ سال ابتدایی عمر انسان اتفاق می‌افتد. اگرچه اگزما هم در کودکان و هم در بزرگ‌سالان اتفاق می افتد، ولی نشانه‌های بیماری در این گروه‌ها با یکدیگر تفاوت دارد.
علائم بیماری اگزما در کودکان
علائم اگزما در کودکان ممکن است با یکدیگر تفاوت داشته باشد؛ با این حال در حالت کلی نشانه‌های مشابهی در آن‌ها بروز خواهد کرد. کودکان از ۲ ماهگی در معرض ابتلا به این بیماری هستند. اگزما در کودکان ممکن است تا ۵ سالگی هم ادامه داشته باشد. چند مورد از علائم اگزما در کودکان عبارت است از:
- قرمزی پوست
- خشکی
- خارش
- التهاب
- ایجاد یک برآمدگی در قسمت چانه و یا پیشانی کودک
هرچه کودک بزرگ‌تر میشود، شدت بیماری در او بیشتر میشود. زمانی که اگزما در شدیدترین حالت خود باشد؛ پوست به‌شدت خشک میشود و با خارش شدیدی همراه است. هرچه مدت بیماری طولانی‌تر باشد، عوارض بیماری هم شدیدتر و غیرقابل‌تحمل‌تر میشود. اگزمای پوستی در کودکان ممکن است حتی پس از درمان کامل، بعد از مدتی دوباره عود کند و مشکلات جدیدی را به وجود بیاورد.
نشانه‌های اگزما در بزرگ‌سالان
نشانه‌های اگزما در بزرگ‌سالان بیشتر در نواحی گردن، پشت زانوها، آرنج، کف دست، کف پا و صورت دیده میشود. عوارض ناشی از اگزمای بزرگ‌سالان، خشک شدن شدید پوست و پوسته‌پوسته شدن آن است. گاهی به علت عدم درمان به‌موقع و یا خشکی و خارش شدید پوست، زخم‌هایی در بدن به وجود می‌آیند. این زخم‌ها ممکن است در برخی اوقات به زخم‌های بزرگ و عفونی تبدیل شوند.
انواع اگزما
بسته به اینکه اگزمای پوستی چه نشانه‌هایی از خود بروز داده و با چه شدتی بر روی بدن ایجاد شود، به انواع مختلفی تقسیم‌بندی میشود. در حال حاضر انواع اگزما که در علم پزشکی شناخته شده است عبارت است از:
درماتیت تماسی (Contact Dermatitis)
در بیماری درماتیت تماسی، پوست به‌شدت دچار حساسیت میشود. علت واکنش التهابی پوست و ایجاد این نوع از اگزما، قرار گرفتن مستقیم در معرض عوامل شیمیایی است. برای مثال خانم‌های خانه‌دار، کارگران ساختمانی و نقاشان گروه‌هایی هستند که بیشتر در معرض ابتلا به درماتیت تماسی هستند. درماتیت تماسی میتواند خشکی و ترک بر روی پوست ایجاد کند. این نوع از اگزما بیشتر ناحیه دست و صورت را درگیر میکند. به طور معمول صابون‌ها، حلال‌ها و شوینده‌ها دلیل اصلی ایجاد این نوع اگزما هستند. تماس دائمی با آب هم میتواند از علل ایجاد درماتیت پوستی باشد.
اگزمای دیس هیدروتیک (Dyshidrotic Eczema)
اگزمای دیس هیدروتیک یکی از انواع اگزما است که در آن پوست بدن دچار تاول‌های پوستی میشود. این تاول‌ها بیشتر بر روی دست‌ها و پاها ایجاد میشوند و حالتی برجسته دارند. این تاول‌های ایجادشده بر روی پوست معمولا دردناک هستند. این نوع اگزما حتی بعد از درمان کامل هم میتواند دوباره عود کند و برای شخص بیمار ناراحتی ایجاد کند. اگزمای دیس هیدروتیک در واقع یک واکنش آلرژیک به موادی مانند فلزات هستند. همچنین حساسیت‌های فصلی هم می‌توانند این نوع از اگزما را به وجود آورد. افرادی که در معرض هوای گرم و مرطوب هستند و یا زیاد عرق میکنند یا حتی استرس زیادی دارند، بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به این نوع اگزما هستند.
اگر به هر علتی فرد در معرض موادی مثل کبالت، نیکل یا کروم باشد، احتمال ابتلای او به این نوع اگزما زیاد است. اگزمای دیس هیدروتیک با خارش شدید پوست و ترکیدن تاول‌های پوستی شروع میشود. این موضوع رفته‌رفته باعث پوسته‌پوسته شدن، خشکی و قرمزی پوست میشود. خشکی پوست در نهایت باعث ترک خوردگی و ایجاد زخم‌های جدید بر روی پوست میشود که معمولا بسیار دردناک است.
اگزمای نومولار (Nummural Eczema)
اگزمای نومولار یک بیماری مزمن محسوب میشود. در این نوع از اگزما لکه‌هایی به شکل سکه در پوست ایجاد میشود که احساس خارش و سوزش شدیدی به همراه دارد. گاهی بعد از خارش شدید پوست، مایع شفافی هم از این لکه‌ها خارج میشود.
این نوع از اگزما که به نوع عددی هم شهرت دارد، زمانی ایجاد میشود که پوست دچار سوختگی شود یا جای نیش حشرات بر روی آن باقی مانده باشد. اگزمای نومولار در مردان رایج‌تر است و معمولا در سنین ۵۵ تا ۶۵ سالگی بروز پیدا میکند.
درماتیت ساکن (Statis Dermatitis)
درماتیت ساکن یا وریدی بیشتر در قسمت ساق پاها ایجاد میشود؛ علت اصلی بروز این نوع اگزما مشکل در سیستم گردش خون و واریس است. علائم درماتیت ساکن به شدت و ضعف بیماری بستگی دارد. خشکی پوست، قرمزی، متورم شدن و خارش پوست از نشانه‌های اگزمای ساکن هستند. این بیماری بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال دیده میشود.
درماتیت سبورئیک (Seborrheic Dermatitis)
درماتیت سبورئیک بیشتر در سر و صورت و پاها ایجاد میشود و یک بیماری مزمن و سخت درمان محسوب میشود. این اگزما هم در کودکان و هم در بزرگ‌سالان قابل شیوع است. لکه‌های ایجاد شده توسط این اگزما بر روی پوست و یا اندام تناسلی به‌شدت ایجاد خارش میکنند؛ این خارش‌ها گاهی به قدری زیاد است که باعث خونریزی در محل مبتلا میشود.
درمان دیرهنگام این اگزما میتواند خطرات جدی برای فرد در بر داشته باشد. از مهم‌ترین علائم این نوع اگزما میتوان به زرد و چرب شدن پوست و پوسته‌پوسته شدن آن اشاره کرد. از دلایل اصلی ابتلا به این نوع اگزما میتوان ارث، استرس، پوست چرب، عدم شستشوی مناسب پوست و شرایط آب و هوایی را نام برد.
درماتیت عصبی (Neurodermatitis)
درماتیت عصبی یکی از انواع اگزما است که در واقع خود شما باعث بروز آن هستید! زمانی که شما لباس تنگی را می‌پوشید یا در شستشوی قسمت‌های مختلف پوست دقت کافی را به کار نمی‌گیرید؛ در این قسمت‌ها احساس خارش خواهید کرد. خاراندن مکرر این قسمت‌ها میتواند باعث ضخیم شدن پوست در این نواحی شود. به همین دلیل است که بسیاری از ما در نواحی قوزک پا، قسمت خارجی ساعد، بازو، پشت گردن و ناحیه تناسلی به درماتیت عصبی دچار می‌شویم.
اتوپیک (Atopic Dermatitis)
اتوپیک یک نوع از اگزما است که گاهی با آسم و تب یونجه همراه میشود و در کودکان خردسال شایع‌تر است. پوسته‌پوسته شدن پوست بدن و خارش‌های شدید در پوست از نشانه‌های این نوع اگزما هستند. گاهی خارش‌ها به قدری شدید میشوند که باعث تغییر رنگ و ضخیم شدن پوست بدن میشوند. زخم‌هایی که به علت خارش شدید در بدن ایجاد میشوند، عفونت پوست را به دنبال دارند که زمینه‌ای برای ابتلا به بیماری‌های ویروسی و باکتریایی خواهد بود.
چگونگی تشخیص اگزما توسط پزشک متخصص
اگزما یک بیماری پوستی و قابل مشاهده است؛ به همین دلیل عموما پزشکان با نگاه کردن به سطحی که دچار اگزما شده و با پرسیدن شرح‌حال بیمار می‌توانند آن را تشخیص دهند. برخی از انواع اگزما هم با آلرژی همراه است که پزشکان در این موارد آزمایش آلرژی را برای بیمار تجویز میکنند.
هرگاه که متوجه خارش و یا قرمزی غیرمتعارف در هر نقطه از پوست بدن خود شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
گاهی یک قسمت از پوست دچار خارش و التهاب میشود؛ ولی در کوتاه‌مدت و با استفاده از کرم مرطوب‌کننده و یا پمادهای ضد حساسیت این خارش و التهاب برطرف خواهد شد. ولی اگر خارش و التهاب پوست رو به گسترش رفت و ایجاد زخم و یا تاول کرد؛ حتما باید برای درمان به پزشک مراجعه کنید.
وقتی به پزشک مربوطه مراجعه کردید باید تمام اطلاعات خود را در اختیار وی قرار دهید. برای مثال باید بگویید که با خوردن چه غذاهایی به این خارش غیرمنتظره مبتلا شده‌اید، آیا در معرض مواد شیمیایی و یا شوینده‌ها بوده‌اید یا خیر. اگر دچار اضطراب هستید، حتما این موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید. به علاوه اگر بعد از شنا کردن و یا حمام رفتن دچار خارش و التهاب پوست میشوید؛ حتما با پزشک خود این نکات را در میان بگذارید.
برای درمان اگزما از چه داروهایی استفاده میشود؟
در بسیاری از موارد برای درمان اگزما از داروهای ضد حساسیت استفاده میشود که می‌توانند التهابات پوستی را برطرف کند. از مهم‌ترین داروهایی که برای درمان اگزما استفاده میشود؛ میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- آنتی‌هیستامین : آنتی‌هیستامین یک داروی ضد آلرژی است که معمولا از سوی پزشک برای تسکین و درمان اگزما تجویز میشود. آنتی‌هیستامین و دیفن هیدرامین از جمله داروهای تسکین‌دهنده اگزما هستند.
- کورتیکواستروئید : کورتیکواستروئید یک داروی موضعی است که برای کم کردن خارش، سوزش و التهاب پوست تجویز میشود.
- پردنیزولون : پردنیزولون از جمله داروهای خوراکی است که عوارض ناشی از اگزما را کم میکند.
- آنتی بیوتیک : در صورتی که اگزمای شما عفونی شده باشد؛ پزشک برای درمان این عفونت‌ها از آنتی بیوتیک کمک می‌گیرد.
روش‌های درمانی برای جلوگیری از شدت یافتن اگزما
علاوه بر این داروها، میتوان از روش‌های خاصی برای کاهش التهاب ناشی از اگزما و برطرف کردن اثرات آن استفاده کرد. چند مورد معمول از این روشها عبارت است از:
نور درمانی
نور درمانی معمولا در مواردی استفاده میشود که اگزما رو به پیشرفت بوده و شدت آن افزایش پیدا کرده است. در این روش پوست شما در معرض نور ماورا بنفش قرار می‌گیرد تا زخم‌ها و بثورات پوستی شما در اثر تابش این نور رو به بهبودی بروند.
کمپرس سرد
خنک کردن پوست گاهی به جذب بهتر دارو کمک میکند. افرادی که می‌خواهند از کرم کورتیکواستروئید طبق تجویز پزشک استفاده کنند، بهتر است قبل از مصرف این دارو حتما کمپرس سرد انجام دهند. با این روش پوست خنک و مرطوب شده و دارو راحت‌تر جذب میشود.
حمام کردن
پوست‌هایی که دچار اگزما میشوند، عموما خشک، شکننده و ملتهب هستند. برای رطوبت رسانی به این نوع پوست‌ها، بهتر است حمام کنید. البته برای حمام کردن باید به این نکته توجه کنید که آب مصرفی نه خیلی گرم و نه خیلی سرد باشد. از صابون‌های عطری و خشن نباید استفاده شود. به علاوه بعد از استحمام حتما پوست خود را با یکی از روغن‌های طبیعی و یا پمادهای شیمیایی و مرطوب‌کننده کاملا ماساژ دهید.
رعایت یک رژیم غذایی خاص
برخی از غذاها مانند ماهی، لوبیا، عدس، برخی از میوه‌ها، برخی از سبزیجات، زردچوبه و دارچین خاصیت ضدالتهابی دارند. افرادی که دچار حساسیت پوستی میشوند، بهتر است که در رژیم غذایی خود از مواد غذایی فوق استفاده کنند.در کنار این موارد برخی از غذاها مانند گوجه، بادمجان و غذاهای سرخ‌شده و فست فودها میتواند باعث تشدید حساسیت و اگزما بشوند. بنابراین یک رژیم غذایی مناسب میتواند علاوه بر تسکین دردهای ناشی از اگزما، برای درمان آن هم موثر باشد.