طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، سلامت داراي ابعاد جسماني، رواني واجتماعي است و فرد سالم کسی است كه در تمام ابعاد سلامت احساس رفاه كامل وآسايش كند. بنابراین علوم بهداشتی به عنوان علم وهنر تامين و ارتقاء سطح سلامت فرد وجامعه تعریف می شوند. علم بهداشت حرفه‌اي ” Occupational Health” يكي از شاخه‌هاي علوم بهداشتي بوده كه به مسائل و مشكلات شغلي مي‌پردازد.
بهداشت حرفه ای روند پیش بینی، تشخیص، ارزیابی و کنترل مخاطرات و تندرستی در محیط کار می باشد که هدف آن تأمین، حفظ و ارتقای سطح سلامت کلیه کسانی که کار می کنند و همچنین حفظ محیط زیست می‌باشد. به عبارتی دیگر، بهداشت حرفه ای عبارت است از علم و هنر پیش بینی، شناسایی، ارزشیابی و کنترل فاکتورها و عوامل استرس زای ناشی از محیط کار که می تواند باعث بیماری، آسیب به سلامتی و رفاه یا ناراحتی خاص در میان کارگران گردد.
این علم در راستای کاهش مرگ و میر و ناتوانی های دائمی و موقت ناشی از حوادث شغلی و همچنین پیشگیری از بروز بیماریهای شغلی تلاش می کند.
برای رسیدن به این هدف، هرچه نظام ارائه دهنده خدمات بهداشت حرفه ای بیشتر با نیازهای کارکنان همسو و هماهنگ باشد، احتمال توفیق آن بیشتر بوده و در نتیجه جامعه تولید کننده کشور، سالم تر خواهد بود. این نظام نباید فقط به مراجعه کنندگان به درمانگاه به علت ابتلا به بیماریهای شغلی و غیر شغلی یا مصدومین حوادث ناشی از کار توجه کند، بلکه باید با حضور مستمر در کارگاه ها، توان شناسایی و حل مشکلات واقعی بهداشتی و ایمنی کارکنان را داشته باشد.
اهداف بهداشت حرفه ای:
کمیته مشترک سازمان بهداشت جهانی و سازمان بین المللی کار که در سال ۱۹۵۳ در ژنو تشکیل شد، اهداف بهداشت حرفه ای را چنین بیان نمود:
الف) تأمین، حفظ و ارتقای سطح سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی کارکنان در هر پیشه ای که هستند.
ب) پیش گیری از بیماری ها و حوادث ناشی از کار
ج) انتخاب کارگر یا کارمند برای محیط شغلی که از نظر جسمانی و روانی توانایی انجام آن را دارد و یا به طور اختصار تطبیق کار با انسان و در صورت عدم امکان، تطبیق انسان با کار به منظور حفظ نیروی انسانی و تأمین سلامت و بهداشت کارگران که در توسعه و پیشرفت واحدهای صنعتی نقش بسزایی دارند.
برنامه های بهداشت حرفه ای
بهداشت حرفه ای، علمی متشکل از علوم متنوع شامل مهندسی، اپیدمیولوژی (مطالعه توزیع بیماری در جمعیت)، فیزیک، آمار، زیست شناسی، میکروب شناسی، شیمی، آناتومی، فیزیولوژی و سم شناسی است. بنابراین این رشته جامع، دارای برنامه های مختلف و گوناگونی است که در اینجا مهم ترین آنها ذکر شده است.
- شناخت، بررسي واندازه گيري عوامل زيان آور موجود در محيط كار وارائه طرحهاي كنترلي وبهسازي محيط
- برنامه هاي مربوط به معاينات پزشكي كارگران (بدو استخدام، دوره ای، موردی)
- برنامه هاي مربوط به حفاظت وايمني
- ايجاد امكانات درماني وكمكهاي اوليه
- برنامه هاي مربوط به آموزش بهداشت كارگران
- برنامه هاي مربوط به تغذيه كارگران
- برنامه هاي مربوط به نوتواني
هر ساله مقادیر قابل توجهی از منابع مالی کشور در مرکز بهداشتی – درمانی صرف معالجه بیماری ها یا درمان مصدومین حوادث می شود و به علت بروز حوادث گوناگون، خسارات مالی سنگینی به بار آمده و سرمایه های کشور از بین می روند. در صورتی که با ارائه خدمات بهداشت حرفه ای به طور موثر هم منابع یاد شده از بین نمی روند و هم کارگران سالم، تولید بیشتری خواهند داشت. خوشبختانه روز به روز به ضرورت بهداشت حرفه ای و قوانین کار در مورد حفاظت و بهداشت جهت تقلیل حوادث ناشی از کار و بیماری های شغلی و ایجاد حس علاقه مندی در کارفرمایان و صاحبان صنایع بیشتر پی برده می شود.